Υπάρχουν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα σε όλο τον κόσμο που δείχνουν την διάδοση της υφαντικής σε όλους τους σπουδαίους πολιτισμούς. Το αρχαιότερο ύφασμα του κόσμου 3.000 ετών βρέθηκε στην Κίνα. Τα ευρήματα χρονολογήθηκαν στα 3.000 με 3.300 χρόνια με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα σε ίνες μαλλιού από τα παντελόνια και σε τρία ακόμα αντικείμενα σε έναν από τους τάφους. Όσον αφορά το πατρόν του ενδύματος, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το ύφασμα δεν είχε κοπεί: Τα τρία τμήματα του παντελονιού -τα πόδια και η περιοχή του καβάλου- φτιάχτηκαν σε αργαλειό στο τελικό τους μέγεθος και ενώθηκαν με ραφές.
Στην Αίγυπτο ο οριζόντιος αργαλειός ήταν γνωστός από το 3000 πχ. Από ευρήματα δε στις αιγυπτιακές πυραμίδες φαίνεται η ικανότητα των Αιγυπτίων στην κατασκευή λεπτών και στέρεων υφασμάτων, παρόμοιων με τις σημερινές μουσελίνες. Οι Βαβυλώνιοι ύφαιναν βελούδινα υφάσματα και οι αρχαίοι λαοί των Ίνκας, Μάγια και Αζτέκων πολύχρωμα μάλλινα από λάμα. Το αρχαιότερο αργαλειό έχει βρεθεί στη Σιβηρία, ενώ εξαρτήματα αργαλειού.
Ο μύθος της αράχνης
Σπουδαία αναφορά γίνεται για την ίδια στον μύθο της Αράχνης από τον Οβίδιο: Η καταγωγή της Αράχνης ήταν ταπεινή τόσο από την πλευρά του βαφέα πατέρα της Ίδμονα από την Κολοφώνα όσο και από την αγνώστων άλλων στοιχείων μητέρα της. Εξίσου ταπεινός ήταν και ο τόπος της καταγωγής της, «χωριό με πέντε ανθρώπους», γράφει ο Οβίδιος (6.12).
Ήταν όμως ικανότατη στην υφαντική τέχνη, τόσο που οι Νύμφες από το βουνό Τμώλος και τον ποταμό Πακτωλό εγκατέλειπαν τους τόπους της ευχαρίστησής τους και πήγαιναν στην Αράχνη για να θαυμάσουν τα χειροτεχνήματά της, τόσο το τελικό αποτέλεσμα όσο και τη διαδικασία μέχρι να φτάσει εκεί, κυρίως τα δάχτυλά της. Ήταν τόσο ικανή που οι άνθρωποι άρχισαν να λένε ότι δασκάλα της ήταν η Αθηνά. Η υπεροπτική αυτοπεποίθηση της Αράχνης την οδήγησε στο να προκαλέσει την Αθηνά σε αγώνα υφαντικής. Η θεά της έδωσε μια ευκαιρία, για να μετανοήσει για τα ασύνετα λόγια της. Μεταμφιέστηκε σε γριά και εμφανίστηκε μπροστά στην Αράχνη. Οι συμβουλές που της έδωσε για να μεταστρέψει τη συμπεριφορά της προκάλεσαν την οργή της νέας, η οποία μάλιστα έφτασε στο σημείο να επιχειρήσει να χειροδικήσει τη γριά γυναίκα.
Η Αθηνά αποκαλύφθηκε, όμως η νέα επέμενε στα πρωτεία της. Ο διαγωνισμός άρχισε. Οι δύο υφάντρες χρησιμοποίησαν νήματα με βάση το πορφυρό το χρώμα και τις πολύ λεπτές αποχρώσεις του. Η Αθηνά απεικόνισε τους θεούς σε όλη τη μεγαλοπρέπειά τους, την εποχή που έριζαν η Αθηνά και ο Ποσειδώνας για το όνομα της χώρας τους Κέκροπα. Και για να συνετίσει την Αράχνη έστω και την τελευταία στιγμή, στις τέσσερις γωνίες του υφαντού απεικόνισε ανθρώπους σκληρά τιμωρημένους από τους θεούς για την αλαζονεία τους.
Τον Αίμο και τη Ροδόπη που οι θεοί τους πέτρωσαν σε βουνά, γιατί, αν και θνητοί, νόμιζαν ότι μπορούσαν να μοιάσουν, να είναι σαν τον Δία και την Ήρα· τη βασίλισσα των Πυγμαίων που τη μεταμόρφωσε η Ήρα σε γερανό που μαχόταν τον λαό του· την Αντιγόνη της Τροίας που η Ήρα για το αλόγιστο θάρρος της τη μεταμόρφωσε σε πουλί, σε πελαργό· τον Κινύρα που ακατάπαυστα θρηνεί για τις κόρες του. Η Αθηνά ολοκλήρωσε το υφαντό της σκορπώντας στις άκρες του σαν διακοσμητικό μοτίβο κλαδιά ελιάς.
Από την πλευρά της η Αράχνη παράστησε στο υφαντό τις περιπέτειες των θεών, ερωτικές, κυρίως του Δία, με την Ευρώπη, την Αστερίη, τη Λήδα, την Αντιόπη, την Αλκμήνη, την Αίγινα, τη Μνημοσύνη, τη Δανάη κ.ά., και τις μεταμορφώσεις του σε ταύρο, αητό, κύκνο, σάτυρο, χρυσή βροχή, βοσκό, φίδι κτλ. Αλλά και του Ποσειδώνα που και αυτός άλλαζε μορφές, προκειμένου να ενωθεί με κόρες αγνές· έγινε ταύρος, κριός, ποτάμι, ίππος, όρνιο φτερωτό, δελφίνι, γεράκι, λιοντάρι, βοσκός κ.ά. Συνολικά είκοσι δύο περιπτώσεις θεϊκών μεταμφιέσεων και πλαστοπροσωπίας απεικόνισε η Αράχνη, που σκοπό τους είχαν την αποπλάνηση θνητών γυναικών. Η Αράχνη, όπως και η Αθηνά, γύρω γύρω το υφαντό το διακόσμησε με λουλούδια και φύλλα κισσού.
Η τελειότητα του υφαντού αλλά και η προσβλητική για τους θεούς επιλογή των θεμάτων, οι καλλιτεχνικές καινοτομίες της κοπέλας με την παραβίαση της κλασικής αρχής της ισορροπίας και την ισόρροπη απεικόνιση της αταξίας που προκαλούσε η απάρνηση της θεϊκής ταυτότητας από τους ίδιους τους θεούς, χωρίς να στερούνται τη δύναμή τους, προκάλεσαν την οργή της Αθηνάς που από φθόνο για το έργο της θνητής αντιπάλου της κατέστρεψε το υφαντό και άρχισε να χτυπά την κοπέλα με τη σαΐτα του αργαλειού. Η νέα, στην οδύνη της μέσα, θέλησε να κρεμαστεί, η θεά τη λυπήθηκε, της χάρισε τη ζωή αλλά την καταδίκασε να ζει πάντα έτσι κρεμασμένη, η ίδια και οι απόγονοί της και με την κοιλιά τους, όχι με τα χέρια, να υφαίνουν τον ιστό τους (Οβίδιος, Μεταμορφώσεις, 6. 133-145).
Η πιστή Πηνελόπη
Γνωστή σε όλους από τον Όμηρο είναι η βασίλισσα Πηνελόπη, γυναίκα του Οδυσσέα, που στα 20 χρόνια της απουσίας του Οδυσσέα, η Πηνελόπη, μόνη βασίλισσα καθώς ήταν, προσέλκυσε πολλούς ευγενείς μνηστήρες που επιθυμούσαν να την παντρευτούν και να ανακηρυχθούν άρχοντες της Ιθάκης. Στην αρχή, η Πηνελόπη τους αγνοούσε, όταν όμως οι μνηστήρες άρχισαν να την πιέζουν, αναγκάστηκε να δηλώσει ότι θα διαλέξει έναν από αυτούς, όταν θα τελειώσει το σάβανο που ύφαινε για τον πεθερό της Λαέρτη.
Η Πηνελόπη, που δεν επιθυμούσε να ξαναπαντρευτεί, ύφαινε το σάβανο την ημέρα και το ξήλωνε την νύχτα. Αυτό συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, κατά τα οποία οι μνηστήρες έτρωγαν και λεηλατούσαν την περιουσία του Οδυσσέα, μέχρι που κάποια υπηρέτρια την πρόδωσε. Αυτό μας δείχνει ότι η υφαντική ήταν μια τέχνη που την γνώριζαν όλα τα κοινωνικά στρώματα ακόμα και η βασίλισσες!